Geçici Vergi Nedir? Dönemleri ve Oranları (2024)

İşletme sahipleri tarafından ödenmesi gereken farklı vergi ödemeleri bulunur. Bunlardan biri de geçici vergidir. İşletme sahipleri tarafından bilinmesi ve takip edilmesi gereken vergi kalemlerinden biri olan geçici vergi ödemesini yapabilmek için ise geçici verginin hangi vergi türlerini kapsadığını ve geçici vergi dönemlerini bilmek gerekir.

O halde gelin, ticari geliri bulunan kişileri yakından ilgilendiren geçici vergi kavramını tüm detayları ile inceleyelim. 

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi, diğer adıyla peşin vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerini ilgilendiren bir vergilendirme uygulamasıdır. Geçici vergi uygulaması ile gelir vergisi ve kurumlar vergisi hesabı için yıl sonunu beklemeden yıl içinde üçer aylık dönemlerde elde edilen kazanç üzerinden peşin olarak tahsil edilebilir. 3 aylık periyotta geçici vergi dönemleri bulunduğu için de aylık veya yıllık beyan edilen diğer vergi türlerinden ayrılır. 

Kısacası geçici vergi hem gelir vergisi hem de kurumlar vergisi mükellefleri tarafından geçici vergi dönemlerinde beyan edilerek ödenebilir. 

Geçici Vergi Kapsamına Hangi Kazançlar Girer?

Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri, kazançları üzerinden geçici vergi ödemek durumundadır. Buna ek olarak adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler geçici vergi mükellefi olmasa da şirket ortaklarının elde ettikleri kazançlar geçici vergi kapsamına girer. 

O halde geçici vergi mükellefleri şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Serbest meslek sahipleri
• Basit usulde vergilendirilenler dışında ticari kazanç elde eden kişiler
• Kurumlar vergisi ödemesi gerekenler
• Adi şirket ve komandit şirket ortakları 

Bunlara ek olarak Türkiye’de iş yeri veya daimi temsilcisi bulunan dar mükellefiyete sahip kurumlar da geçici vergi ödemekle yükümlüdür. 

Kimler Geçici Vergi Ödemez?

“Peki, kimler geçici vergi ödemez?” diyorsanız geçici vergi mükellefi olmayan kazançları da şu şekilde sıralamak mümkün: 

• Zirai kazanç elde edenler
• Tasfiye dönemlerinde kurumlar vergisi mükellefleri
• Basit usulde vergilendirilen gelir vergisi ödemek zorunda olan kişiler
• Ücret gelirine sahip olanlar
• Menkul ve gayrimenkul sermaye geliri sahipleri
• İnşaat ve onarım işi ile ilgilenen mükellefler
• Kazançları vergi istisnası kapsamına giren serbest meslek sahipleri 
• Noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığı tarafından geçici noterlik görevi ile görevlendirilenler 

Geçici Vergi Oranları Nedir?

Geçici vergi oranı, gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükellefleri için farklılaşır. Bu nedenle geçici vergi oranına iki farklı vergi türü özelinde bakmak gerekir. 

Gelir Vergisi Mükellefleri İçin Geçici Vergi Oranı Nedir?

Gelir vergisi mükellefleri için uygulanan geçici vergi oranı, gelir vergisi dilimlerinin ilk basamağına uygulanan orandır. Buna göre gelir vergisi mükellefleri, geçici vergi hesaplamasında %15 oranını dikkate almalıdır.

Kurumlar Vergisi Mükellefleri İçin Geçici Vergi Oranı Nedir?

Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı %25’tir. Ancak bankalar, varlık yönetim şirketleri gibi finans kuruluşları için bu oran %30’dur. 

Geçici Vergi Dönemleri Nedir? 

Gelir ve kurumlar geçici vergi dönemleri 3 aylık periyotlar halinde karşımıza çıkar. Yani yılda dört kez geçici vergi beyanı yapılarak ilgili döneme göre geçici vergi ödemesi yapılması gerekir. Geçici vergi beyannameleri ise 3 aylık hesap döneminin bitiminden sonraki  2. ayın 17. gününe kadar yapılabilir. 

Geçici vergi dönemlerini şu şekilde sıralayabiliriz: 

• 1. Dönem: Ocak, şubat, mart  (17 Mayıs akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.)
• 2. Dönem: Nisan, mayıs, haziran (17 Ağustos akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.)
• 3. Dönem: Temmuz, ağustos, eylül  (17 Kasım akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.)
• 4. Dönem: Ekim, kasım, aralık (17 Şubat akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.)

Geçici Vergiye Esas Kazanç Nasıl Tespit Edilir?

Geçici vergiye esas kazanç belirlenirken gelir vergi mükelleflerinin, Gelir Vergisi Kanunu’nun üçüncü kısmında yer alan gelir unsurlarının tespitine yönelik hükümleri dikkate alması gerekir. 

Kurumlar vergisi mükellefleri ise Gelir Vergisi’nde yer alan hükümlerin yanı sıra Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. maddesinde belirtilen safi kurum kazancı tespitine ilişkin hükümleri de dikkate almalıdır. 

Bu hükümler dikkate alınarak ilgili hesap dönemine göre 3, 6, 9 ve 12 aylık mali tablolara göre geçici vergiye ilişkin kazanç tespit edilebilir. 

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi oranı, gelir vergisi ve kurumlar vergisine göre değiştiği için öncelikle hesaplamada vergi mükellefinin esas alacağı oran belirlenmelidir. Daha sonra 3 aylık dönemlere göre hesaplanan esas kazanç üzerinden ödenmesi gereken geçici vergi tutarı hesaplanır. 

Örneğin gelir vergisi mükellefi olan bir işletme sahibinin geçici vergi dönemlerine göre ticari kazancı şu şekilde olsun: 

1. Dönem (Ocak, şubat, mart): 1.000 TL
2. Dönem (Nisan, mayıs, haziran): 2.000 TL
3. Dönem (Temmuz, ağustos, eylül): 1.500 TL
4. Dönem (Ekim, kasım, aralık): 2.000 TL

Gelir vergisi mükellefleri için dikkate alınacak %15 geçici vergi oranına göre bu işletme sahibinin ödemesi gereken tutarlar şu şekilde olur: 

1. Dönem için geçici vergi tutarı: 1000 x 0,15 = 150 TL 
2. Dönem için geçici vergi tutarı: 2000 x 0,15 = 300 TL
3. Dönem için geçici vergi tutarı: 1500 x 0,15 = 225 TL
4. Dönem için geçici vergi tutarı: 2000 x 0,15 = 300 TL

Ancak yıl içerisindeki kazancınız gelir vergisi diliminin ilk basamağında kalırsa kümülatif gelir vergisi hesabı ile geçici vergi hesabı eşit olur. Yıllık elde edilen kazanç %15’lik dilimi geçtiği takdirde yıl içerisinde ödenen geçici vergiler düşülerek geriye kalan bölüm için ek ödeme yapılır. 

2024 yılı için belirlenen gelir vergisi dilimleri ve buna bağlı olarak uygulanan vergi oranları ise şu şekilde: 

Geçici Vergi Beyannamesi İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

Yukarıda belirttiğimiz hesaplama faktörlerine dikkat edilerek ödenmesi gereken geçici vergi tutarı hesaplanabilir. Hesaplama yapıldıktan sonra geçici vergi ödemesi için bağlı olunan vergi dairesine geçici vergi beyanı yapılması gerekir. 

Geçici vergi beyanı sırasında ise beyannamenin yanı sıra mükellef türüne bağlı olarak değişiklik gösteren belgeler de teslim edilmelidir. Bu belgeleri de şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço tutan mükellefler gelir tablosu sunmalıdır. 
• İşletme defteri tutmakla zorunlu mükellefler hesap özeti sunmalıdır.  
• Serbest meslek kazancı defteri tutan mükellefler serbest meslek kazancı bildirimi sunmalıdır.

Geçici Vergi Beyannamesi Düzenlenirken Hangi İstisna ve İndirimler Dikkate Alınır?

Vergi mükellefleri, geçici vergiye tabi kazançlarının belirlenmesi sırasında gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi için dikkate alınabilecek bütün indirim ve istisnalardan faydalanabilir.  

Geçici Verginin Eksik Beyan Edilmesi Halinde Ne Yapılır?

Geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik bildirilmesi durumunda eksik beyan edilen kısım için ceza ve gecikme faizi uygulanır.

Geçici Vergi Ödenmezse Ne Olur?

Üçer aylık dönemler halinde ödenmesi gereken geçici verginin zamanında ödenmemesi halinde hesaplanan tutara gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizinin oranı ise aylık %3,5’tir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Son olarak geçici vergi ve geçici vergi dönemleri ile ilgili sıkça sorulan soruları cevaplayalım. 

Geçici vergi ödemeleri nasıl takip edilir? 

Vergi mükellefleri, tüm vergi ödemelerini ve borçlarını Dijital Vergi Dairesi üzerinden takip edebilir.  

Geçici verginin gelir vergisi ve kurumlar vergisinden farkı nedir? 

Geçici vergi, aslında gelir vergisi ve kurumlar vergisine ek olarak ödenen farklı bir vergi değildir. Geçici vergi, ödemekle yükümlü olduğunuz gelir vergisi veya kurumlar vergisini 3 aylık periyotlarda ödeme imkanı sunan bir uygulamadır. 

Geçici vergi hesaplamasını kim yapar?

Geçici vergi hesaplaması için dönemsel olarak geçici vergiye esas kazancın bulunması gerekir. İşletme esas kazancını ve buna bağlı olarak geçici vergi tutarını belirlemek için de mali müşavirden destek alınması oldukça önemlidir.