İçindekiler
Finansal piyasalarda güvenliğin, şeffaflığın ve düzenin sağlanması, yatırımcıların haklarının korunması açısından büyük önem taşır. Türkiye’de sermaye piyasalarındaki tüm menkul kıymet işlemlerinin kayıt altına alınmasını ve takibini sağlayan Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), bu işlevleri yerine getiren kritik kurumlardan biridir. 2001 yılında kurulan MKK, Türkiye’nin merkezi saklama kuruluşu olarak sermaye piyasası araçlarının kayden izlenmesini ve saklanmasını sağlayan önemli bir finansal yapı taşıdır. Finansal işlemler söz konusu olduğunda, bütün detaylara hâkim olmak gerekebilir. Tıpkı “BSMV Nedir?” gibi soruların cevaplarını da sizinle paylaştığımız gibi bu kez de “MKK Nedir?” sorusunun cevabını birlikte keşfedeceğiz.
Peki, MKK’nın görevleri nelerdir? Nasıl çalışır? İşlevleri ve faydaları nelerdir? Tüm detaylarıyla MKK’yı inceleyelim.
Kâğıtlarla ve geleneksel yollarla yürütülen işlemler günden güne azalıyor. Belki birkaç kuşak sonra, iş dünyasında “İbraname nedir?” diye sorduğunuz zaman cevap bile bulamayacağız çünkü muhtemelen alacak – verecek işleri dahi tamamen dijitalleşmiş süreçlere entegre edilmiş olacak. İşte bu dijital dönüşümün tam merkezinde MKK yer alıyor.
MKK, Türk sermaye piyasalarının merkezi saklama kuruluşu olarak faaliyet gösterir ve şu temel görevleri yerine getirir:
MKK, yalnızca saklama hizmeti sunan bir kuruluş olmanın ötesinde, gelişmiş finansal teknoloji çözümleri ve dijitalleşme odaklı sistemleri ile finans ekosisteminin şeffaf, güvenilir ve etkin şekilde işlemesini sağlama amaçlarını taşır.
Dijital süreçler, pek çok alanda başladı. Öyle ki “E-Haciz nedir?” sorusunun cevabını uzun süredir verebiliyoruz. Peki sermaye piyasalarındaki dijitalleşme ne durumda? MKK’nin kuruluşundan bu yana sunduğu hizmetleri ve işlevlerini inceleyerek bu sorunun cevabını biraz olsun gözümüzde canlandırabiliriz.
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK); menkul kıymetlerin kayden saklanması, yatırımcıların haklarının korunması ve finansal sistemin dijitalleşmesi konularında sunduğu hizmetler ile finans dünyasının temel taşlarından biri konumunda. Şimdi dilerseniz gelin, MKK’nın sunduğu en önemli işlevlere ve bu işlevlerin finansal ekosistem üzerindeki etkilerine birlikte göz atalım.
1. Merkezi Saklama ve Kayıt Hizmetleri
MKK’nın en temel işlevlerinden biri, sermaye piyasası araçlarının merkezi bir sistemde kayden saklanması ve izlenmesidir. Bu sistem sayesinde yatırımcılar, aracı kurumlar ve şirketler, menkul kıymetlerini fiziksel olarak değil, dijital ortamda güvenli bir şekilde takip edebilir.
Faydaları:
2. Sermaye Piyasası İşlemlerinin Elektronik Ortamda Takibi ve Güvenliği
MKK, yatırımcıların hisse senedi, tahvil, yatırım fonu gibi finansal varlıklarını kaydi olarak sakladığı için bu varlıkların el değiştirmesi, transfer edilmesi veya satılması tamamen elektronik ortamda gerçekleştirilebilir.
Faydaları:
3. Yatırımcı Koruma ve Bilgilendirme Hizmetleri
MKK, yatırımcıların sermaye piyasası araçlarıyla ilgili güncel bilgilere erişimini kolaylaştırmak amacıyla birçok hizmet sunar. Özellikle e-YATIRIMCI platformu sayesinde yatırımcılar, sahip oldukları menkul kıymetleri görüntüleyebilir, hak kullanım işlemlerini takip edebilir ve finansal durumları hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirler.
Faydaları:
4. Kurumsal Yönetim Hizmetleri ve Elektronik Genel Kurul Sistemi (e-GKS)
MKK, şirketlerin kurumsal yönetim süreçlerini destekleyen e-GKS (Elektronik Genel Kurul Sistemi) ve e-YKS (Elektronik Yönetim Kurulu Sistemi) gibi çözümler sunar. Bu hizmetler sayesinde anonim şirketlerin genel kurul toplantıları dijital ortamda yapılabilir ve hissedarlar toplantılara uzaktan katılım sağlayabilir.
Faydaları:
5. Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) ile Şeffaflık Sağlanması
MKK tarafından işletilen Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP), şirketlerin finansal tabloları, yönetim değişiklikleri ve önemli gelişmeleri kamuya açıklamasını sağlayan elektronik bir sistemdir.
Faydaları:
6. Veri Analiz ve Raporlama Hizmetleri
MKK, sermaye piyasalarında gerçekleştirilen tüm işlemleri kayıt altına alarak büyük veri analizleri ve finansal raporlama hizmetleri sunar. Özellikle e-VEDO (Elektronik Veri Deposu) ve VAP (Veri Analiz Platformu) gibi çözümlerle şirketlere ve yatırımcılara kapsamlı analizler sunar.
Faydaları:
7. MKK’nın Fintek Alanındaki Dijital Dönüşüm Çalışmaları
MKK, finansal teknoloji alanında yaptığı yatırımlarla, sermaye piyasalarının dijital dönüşümüne de öncülük ediyor. Blokzincir tabanlı sistemler, akıllı sözleşmeler ve büyük veri analitiği gibi modern teknolojileri kullanarak yatırımcıların daha hızlı ve güvenilir hizmet almasını hedefliyor.
Faydaları:
MKK Sicil Numarası, yatırımcıların sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerini gerçekleştirebilmesi için MKK tarafından atanan benzersiz bir kimlik numarasıdır. Bu numara, yatırımcıların sahip oldukları menkul kıymetlerin takibini ve işlemlerini kolaylaştırır.
MKK sicil numarası almak için aşağıdaki adımlar izlenir:
MKK, sunduğu saklama, kayıt ve işlem hizmetleri için belirli ücretler talep eder. Bu ücretler:
gibi kalemlerden oluşur.
Ücretlendirme, sermaye piyasası araçlarının türüne ve işlem hacmine göre değişiklik gösterebilir.
MKK'ya kayıt olmak isteyen bireysel veya kurumsal yatırımcılar, aşağıdaki adımları takip eder:
MKK kaydını iptal etmek isteyen yatırımcılar, bağlı oldukları aracı kurum veya banka aracılığıyla iptal talebinde bulunmalıdır.
İade işlemleri ise, yatırımcıların MKK'ya ödedikleri ücretlerin hizmet türüne göre geri alınabilir olup olmamasına bağlıdır. Örneğin işlem ücretleri genellikle iade edilmez. Bazı yıllık abonelik ücretleri ise belirli koşullar altında iade edilebilir.
MKK tarafından uygulanan ve işlem türüne, hacmine ya da yatırım aracına göre değişiklik gösterebilen işlem ücretleri şunlardır:
MKK Sicil Numarası, yatırımcıların sermaye piyasası araçlarını takip etmesini, işlem yapmasını ve yatırım hesaplarına erişmesini sağlar.
Ücretler, işlem türü, hacmi ve kullanılan hizmetlerin kapsamına bağlı olarak değişir.
MKK kaydını iptal etmek için, yatırımcıların ilgili aracı kurum veya bankaya başvurmaları gereklidir.
Bazı durumlarda abonelik bazlı ücretler iade edilebilirken, işlem bazlı ücretlerin iadesi genellikle mümkün değildir.
MKK, yatırım fonları, şirketler, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri ve düzenleyici kurumlar gibi sermaye piyasası aktörlerinin verilerini tutar.