Sigorta primi nedir? Nasıl hesaplanır?

Bir kişinin, hastalandığında ücretsiz tedavi olabilmesi ya da iş kaybı yaşadığında sosyal yardım alabilmesi sosyal güvence sisteminden geçer. Devlet tarafından oluşturulan sosyal güvence sistemleri sayesinde kişiler, sağlık hizmetlerinden faydalanabilir ve emeklilik döneminde düzenli gelir elde edebilir.

Türkiye’de sosyal güvence sistemi Sosyal Güvenlik Kurumu yani SGK tarafından yürütülüyor. SGK’ya bağlı her çalışanın kendisi ve ailesi, devletin sunduğu sosyal haklardan yararlanabiliyor. Tabii ki bunun için bir teminat ödenmesi gerekli. Bu teminata ise sigorta primi deniyor. 

Sigorta primi hem çalışanların hem de kendi işinin sahibi olanların sağlık hizmetleri ve emeklilik hakkından yararlanabilmeleri için ödenmesi gereken bir ücrettir. Peki, sigorta primi ne kadar? Bunun cevabını verebilmek için de sigorta sınıflarına göre prim oranlarını öğrenmek ve buna göre prim ücretini hesaplamak gerekli. O halde, “Sigorta primi oranları nedir?” ve “Sigorta primi hesaplaması nasıl yapılır?” birlikte inceleyelim.

Sigorta Primi Oranları Nedir?

Sigorta primi hesaplaması için devlet tarafından belirlenen oranlar bulunur. Bu oranlar sigorta koluna, işveren ve çalışan payına göre değişir. Tüm oranların toplamına göre de bir çalışan için ödenmesi gereken sigorta prim tutarı çıkarılır. 

Sigorta prim oranları belirlenirken tabii ki sigorta sınıfları dikkate alınır. Buna bağlı olarak 4A sigortalı ile 4B sigortalı ve 4C sigortalı arasında sigorta prim oranları farklılaşır.

Sigorta Primi Nasıl Hesaplanır?

Sigorta prim oranında da belirttiğimiz gibi prim oranlarına göre sigorta prim hesabı yapılabilir.  İşsizlik sigortası, genel sağlık sigortası, kısa vadeli sigorta kolları gibi sigorta türlerinin işveren ve çalışan payları hesaplanarak toplam bir oran çıkarılır. Bu orana göre de çalışanın brüt ücreti üzerinden çalışan başına ödenmesi gereken sigorta primi hesaplanır. 

Sigorta primi, oran ve brüt aylık toplam kazanç üzerinden hesaplandığı için “2023 sigorta primi ne kadardır?” sorusunun cevabı da her çalışanın kazancına göre değişir. Çünkü ödenmesi gereken sigorta primini bulmak için brüt ücret ile sigorta sınıfına göre belirlenen prim oranının çarpılması gerekir. Buna bağlı olarak brüt ücretin artması halinde sigorta prim tutarı da artar. 

O halde şimdi, sigorta prim tutarını hesaplamak için gerekli olan prim oranlarını sigorta sınıflarına göre inceleyelim.

4A Sigorta Primi Hesaplama

Bir iş yerine bağlı olarak çalışanlar 4A sigorta kapsamına girer. Örneğin bir şirket bünyesinde çalışan muhasebeci veya bir mağazada çalışan mağaza sorumlusu 4A kapsamına göre sigortalanır. Buna bağlı olarak da sigorta prim ödemeleri, 4A prim oranlarına göre belirlenir.  

4A sigorta kapsamında sigortalı olanların sigorta primi hesaplanırken dikkate alınacak oranlar ise şu şekilde:

Tabloda da görüldüğü gibi sigorta kollarına, işçi ve işveren payı oranlarına göre 4A sigortalı bir çalışanın brüt kazancından toplam %37,5 oranında prim ödemesi alınır. Ancak düzenli ödeme yapılması halinde %5 oranında indirim uygulanır ve sigorta prim ödemesi %32,5 oranından hesaplanır.

Bağkur olarak da bilinen 4B sigorta kapsamında kendi işini yapanlar yer alır. Bir şirket açıp kendi işinizi kurduğunuzda sizin sigortanız 4A üzerinden değil, 4B üzerinden hesaplanır. Yani  bir işverenseniz kendi sigorta priminizi yatırırken 4B sigorta primi oranlarına göre hesaplama yapmanız gerekir. 

4B sigorta primi oranları ise şu şekilde:

4A sigorta prim ödemelerinde olduğu gibi 4B sigortada da düzenli ödeme durumunda toplam orana %5 indirim uygulanır. İndirim uygulanması ile brüt kazancın %29,5 oranında sigorta prim ödemesi yapılır.

4C sigorta primi hesaplama

Kamu kuruluşlarında devlet memuru ve sözleşmeli olarak çalışan personeller, 4C sigorta kapsamına girer. Kamu çalışanlarının sigorta primi hesabında dikkate alınan prim oranları ise şu şekilde: 

Tablodan da anlaşılacağı gibi memurların ve kamuda sözleşmeli personellerin sigorta primi için brüt kazancın %32,5’i kadar ödeme yapılması gerekir. 

Part-Time Çalışanların Sigorta Primi Nasıl Hesaplanır

Sigorta primi hesaplamasında gerekli olan, brüt ücret ve prim oranlarıdır. Part-time çalışanlar için de prim oranları değişmez. Bu nedenle yarı zamanlı bir çalışanın da sigorta primini çıkarmak için brüt maaşı üzerinden bir hesaplama yapılır. 

Diyelim ki aylık brüt ücreti 10.000 TL olan bir part-time çalışanınız var. Şirket çalışanı olduğu için 4A sigorta prim oranını yani %37,5’i dikkate alarak çalışan için ödemeniz gereken sigorta primini hesaplayabilirsiniz. Bu orana göre 10.000 TL brüt ücreti olan bir çalışanın sigorta primi, 3.750 TL olarak hesaplanır.  
 

Sigorta Primi Ne Zaman Ödenir?

Sigorta primi ödeme zamanı, her ayın son günüdür. İşverenler tarafından her ayın son günü hem kendileri hem de çalışanları için sigorta primi ödemesi yapılır. Eğer ayın son günü, tatil gününe denk gelirse tatil gününden sonraki iş gününde prim ödemesi yapılabilir. 

Sigorta primi zamanında ödenmediği takdirde ödenmeyen sigorta primi tutarına gecikme zammı uygulanır. Bu gecikme zammının oranı ise sürenin geçtiği tarihten itibaren ilk 3 ay için %3, sonraki aylar için %2’dir. 

Gecikme zammı uygulanmaması için sigorta primi ödemelerinin gününde yapılması oldukça önemli. Bu nedenle her ayın son gününde işverenlerin, kendileri ve çalışanları adına sigorta primi ödemesini yapması gerekir. Çalışanlar adına yapılan sigorta primi, çalışanların maaşından kesilerek SGK’ya yapılır. 

Peki, bağımsız çalışanlar ve sigorta haklarından yararlanmak için isteğe bağlı sigorta primi ödeyenler, ödemeyi nasıl yapar? Böyle bir durumda kişi, sigorta prim ödemesini e-SGK sistemi üzerinden ya da hizmet aldığı bankanın internet bankacılığı aracılığıyla kolaylıkla yapabilir. 

Sigorta Primi Nasıl Sorgulanır?

Sigorta priminin sorgulanması, prim gün sayılarınızın doğru hesaplandığını ve sigorta priminin eksiksiz yatırıldığını kontrol etmek için oldukça önemli. Çünkü bu sayede bir hata varsa düzeltilerek hak kayıplarının önüne geçilebilir. 

Sigorta primi hem e-devlet üzerinden hem de telefonla iletişime geçilerek sorgulanabilir. E-devlete giriş yaptıktan sonra “SGK Tescil ve Hizmet Dökümü” bölümünden sigorta primlerinin eksiksiz yatırılıp yatırılmadığını kontrol edebilirsiniz.

Online olarak kontrol etmek dışında telefonla da sigorta primi sorgulaması yapmanız mümkün. Bu amaçla Çalışma Hayatı İletişim Merkezi için Alo 170 hattını arayarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu ve Türkiye İş Kurumu tarafından sunulan tüm hizmetlerle ilgili bilgi alabilirsiniz. 
 

Sigorta Primi Hesaplanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Eksik veya yanlış sigorta primi yatırmamak için prim hesabı yaparken dikkat edilmesi gerekenler bulunur. Sigorta primi hesabında dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Sigorta primi hesabında da belirttiğimiz gibi her sigorta sınıfının prim oranı farklıdır. Bu nedenle meslek grubuna ve bağlı olduğu sigorta sınıfına göre prim hesabı yapılması gerekir. 
• Çalışanın maaşında zam yapıldığı takdirde bu doğrudan sigorta prim tutarını da etkiler. Böyle bir durumda çalışanın güncel brüt kazancına göre sigorta primi yeniden hesaplanmalıdır. 
• Sigorta primi hesaplanırken ay veya çalışma dönemindeki gün sayısı fark etmeksizin prim günü, 30 gün olarak kabul edilir. Çalışanın işe giriş-çıkış tarihine ya da ay içerisinde ücretsiz izinde olduğu gün sayısına göre eksik günler, 30 günden çıkarılarak prim gün sayısı bulunabilir. Örneğin ayın 15’inde işe başlayan bir çalışan, o ay için 15 günlük maaş alacağı için sigorta primi de 15 günlük brüt kazancına göre yatırılır. 
• Sigorta priminde alt ve üst kazanç sınırı bulunur. Temmuz 2023’te yapılan asgari ücret güncellemesi ile aylık kazanç alt sınırına göre ödenecek aylık prim 5.030,44 TL’dir. Aylık kazanç üst sınırına göre ise ödenebilecek aylık prim 37.728,28 TL’dir. Eğer esas kazanca göre hesaplanan prim tutarı, üst sınırı geçiyorsa kazancın sınırı aşan kısmı prime tabi tutulmaz. 

Kısacası sigorta primi hem çalışanlar hem de işverenler için oldukça önemli bir konu. Çünkü çalışanların sigorta primi ödemesi işveren tarafından yapılmadığı takdirde bu durum, çalışanın sosyal haklarının kısıtlanmasına sebep olurken işverene de ceza faizi ile artırılmış bir maddi zarar olarak geri döner. Bu da mevcut şirket giderleri için ekstra yük anlamına gelir. 

Böyle durumların yaşanmaması için sigorta primi dahil olmak üzere tüm şirket giderlerinizi her zaman takip etmenizde fayda var.