İSG Nedir? İş Sağlığı ve Güvenliğinin Temel İlkeleri ve Önemi

İş dünyasındaki en temel gereksinimlerden biri, çalışanların sağlığı ve güvenliğidir. Dolayısıyla İSG yani İş Sağlığı ve Güvenliği, yalnızca yasal bir yükümlülük olmakla kalmaz; insan hayatına verilen önemin de bir göstergesi olarak kabul edilebilir. 

Modern çalışma hayatında iş kazalarını önlemek, meslek hastalıklarını engellemek ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için İSG uygulamaları hayati bir rol üstlenir. İş hayatı söz konusu olduğunda İSG’nin ne ifade ettiğini en az “Şahıs şirketi nedir?” sorusu kadar merak ediyorsanız doğru adrestesiniz.

İSG'nin Açılımı ve Kapsamı: Neleri İfade Eder?

İş hayatında pek çok sorunun cevabı oldukça net. Örneğin “Esnek çalışma nedir?” diye soracak olduğunuzda buna çalışma saatlerinden hareketle rakamsal olarak, İş Kanunu’nda bulunan detaylarla veya çalışma modellerini örneklendirerek cevap verebiliriz. İSG’ye dair merak ettiklerinizi ise önce temel tanımına göz atarak, ardından da iş hayatındaki misyonlarını sıralayarak cevaplandırmamız gerekir. 

İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) Ne Demektir? Temel Tanım

Eğer siz de sermayesiz iş fikirleri 2025 yılında ne kadar işe yarar diye düşünüyor ve araştırmalar yapıyorsanız ilerleyen süreçte bir ofis veya çalışma mekânına geçeceğiniz takdirde mutlaka İSG süreçleri hakkında bilgi edinmelisiniz.

Açılımı “İş Sağlığı ve Güvenliği” olan İSG; çalışanların iş ortamında karşılaşabilecekleri fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psikososyal tehlikelere karşı korunmalarını amaçlayan tüm çalışmaları kapsar. Üstelik sadece çalışanları korumakla kalmaz; iş yerinin güvenliğini, üretim süreçlerinin sürekliliğini ve toplum sağlığını da destekler. İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemeye yönelik alınan her tedbir, aslında hem bireysel hem de toplumsal bir sorumluluğun gereğidir. İSG kavramı, bu geniş kapsamıyla yalnızca iş yerinde değil; yaşamın her alanında güvenlik bilincinin oluşmasını hedefler.

İSG'nin temelinde insan yaşamına ve sağlığına duyulan saygı yatar. Bir iş yerinde güvenliğin sağlanması yalnızca bireysel riskleri azaltmakla kalmaz, genel iş verimliliğini ve çalışan memnuniyetini de artırır. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar hem yasal düzenlemelere uyumu sağlar hem de işverenin sosyal sorumluluk anlayışını güçlendirir. Dolayısıyla İSG; işletmenin yalnızca iç yapısını değil, dışa dönük itibarını da doğrudan etkileyen bir unsurdur.

İSG uygulamaları; risk değerlendirmesi, iş sağlığı kontrolleri, eğitimler, acil durum planlamaları ve iş yerinde sürekli iyileştirme gibi pek çok farklı faaliyeti içerir. Bu faaliyetler çalışanların güvenlik farkındalığını artırırken aynı zamanda tehlikeli durumlara karşı proaktif bir yaklaşım geliştirmelerini sağlar. Etkili bir İSG sistemi kurallar koymakla kalmaz, bu kuralların etkin bir şekilde uygulanmasını ve sürekli izlenmesini de zorunlu kılar. Bu bütüncül yaklaşım da iş yerlerinde kalıcı bir güvenlik kültürünün oluşmasına zemin hazırlar.

İSG'nin Amaçları: Çalışanları Korumak ve İş Sürekliliğini Sağlamak

İSG'nin öncelikli amacı, çalışanların sağlığını koruyarak iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemektir. Ancak bunun ötesinde iş yerinde huzurlu ve verimli bir ortam yaratmak da İSG'nin dolaylı hedefleri arasındadır. Çalışanlar kendilerini güvende hissettiklerinde işlerine daha fazla odaklanabilir ve üretkenlikleri doğal olarak artar. Bu da iş yerinin performansına ve sürdürülebilirliğine doğrudan olumlu katkı sağlar.

İş sürekliliğinin sağlanması yalnızca finansal anlamda değil, aynı zamanda iş gücü sadakati ve kurum kültürü açısından da önemlidir. Güvenli bir çalışma ortamı sunan işletmeler, çalışanlar tarafından daha çok tercih edilir ve iş gücü devir oranları düşer. Ayrıca İSG bilinci yüksek iş yerlerinde ekip çalışması güçlenir, iletişim kanalları daha açık hale gelir. Bu da kurumsal başarıyı destekleyen önemli bir faktördür.

İSG uygulamaları aynı zamanda işverenin mali yükünü azaltır. İş kazalarının önlenmesi, tazminat ödemeleri, dava süreçleri ve üretim kayıpları gibi ciddi ekonomik zararların önüne geçilmesini sağlar. Bu açıdan bakıldığında İSG yalnızca bir masraf kalemi değil, uzun vadeli bir yatırım olarak değerlendirilmelidir. Risklerin minimize edilmesi, işletmenin sektördeki rekabet gücünü de artırır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Nedir? Görev ve Sorumlulukları

İSG Uzmanının Rolü: Risk Değerlendirmesi ve Önleyici Faaliyetler

İSG uzmanları, iş yerlerinde meydana gelebilecek tehlikeleri önceden belirlemek ve bu tehlikelere karşı gerekli önlemleri almakla sorumludurlar. Görevleri sadece gözlem yapmakla sınırlı değildir. Risklerin önlenmesi için eğitimler düzenlemek, prosedürler geliştirmek ve denetimler gerçekleştirmek de uzmanların iş tanımı içindedir. İSG uzmanları bu kapsamda işverenin İSG yükümlülüklerini yerine getirmesine destek olarak hem çalışan hem de işveren için güvenli bir çerçeve çizer. Proaktif bir güvenlik yaklaşımının yerleşmesinde kilit rol oynarlar.

Risk değerlendirmesi, İSG uzmanlarının en kritik faaliyetlerinden biridir. Bu süreçte iş yerindeki tüm faaliyetler, makineler, ekipmanlar ve çalışma koşulları detaylı şekilde analiz edilir. Tehlikeler belirlenir, riskler derecelendirilir ve bu risklere yönelik alınması gereken önlemler sıralanır. Risk değerlendirmesinin güncellenmesi, yeni teknolojilerin kullanıma girmesi ya da çalışma koşullarının değişmesi gibi durumlarda da uzmanların takibinde olmalıdır.

İSG Uzmanı Bulundurma Zorunluluğu: Hangi İşletmeler İçin Geçerli?

Ülkemizde kamu kurumları ve çalışan sayısı fark etmeksizin bütün özel sektör iş yerlerinde iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevlendirilmesi zorunludur. Dolayısıyla bu zorunluluğun bütün işletmeler için geçerli olduğunu söyleyebiliriz.

İSG Yönetmelikleri ve Kuralları: İşyerlerinde Uyulması Gerekenler

Temel İSG Yönetmelikleri ve Yasal Dayanaklar

Türkiye’de İSG uygulamalarının yasal temelini, 30 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu oluşturur. Bu kanun, iş yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı yaratmak için hem işverene hem de çalışana çeşitli sorumluluklar yükler. İşverenler; risk değerlendirmesi yapmak, acil durum planları hazırlamak, sağlık gözetimi sağlamak ve çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdür. Çalışanlar ise kendilerine sağlanan eğitimlere katılmak ve güvenlik kurallarına uymak zorundadır.

6331 sayılı Kanun, iş yerlerini tehlike sınıflarına ayırarak farklı önlem seviyeleri belirlemiştir. “Az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” sınıflarına göre işverenin yükümlülükleri artar ya da azalır. Örneğin çok tehlikeli bir iş yerinde İSG hizmetlerinin kapsamı çok daha geniştir ve denetimler daha sık yapılır. Bu sistem, iş sağlığı ve güvenliğini daha somut ve uygulanabilir bir zemine oturtmayı amaçlar.

Kanun sadece işverenler için geçerli değildir. Devletin de İSG konusunda etkin bir denetleyici olmasını öngörür. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu kapsamda düzenli denetimler yapar, uygunsuzluk tespit edildiğinde idari yaptırımlar uygular. Ayrıca iş kazalarının bildirilmesi, kayıt altına alınması ve raporlanması da yasal bir zorunluluktur. Bu süreçler hem iş kazalarının şeffaf şekilde takip edilmesini sağlar hem de alınacak önlemler için önemli bir veritabanı oluşturur.

Çalışanların İSG Eğitimlerinin Önemi ve Usulleri

Çalışanların İSG eğitimleri, güvenli bir iş yeri oluşturmanın en kritik bileşenlerinden biridir. Eğitimler, çalışanlara iş yerindeki potansiyel riskleri tanıma ve bu risklerden korunma yollarını öğretir. Ayrıca iş ekipmanlarının doğru kullanımı, acil durum prosedürleri ve kişisel koruyucu donanım kullanımı gibi konular eğitimlerin temelini oluşturur. Böylece her çalışan, kendi güvenliğinden ve iş arkadaşlarının güvenliğinden sorumlu olduğunu kavrar.

İSG Kurulu Yönetmeliği: İş Yerlerinde Ortak Çözüm Mekanizması

İSG Kurulu Nedir ve Ne İşe Yarar?

İSG kurulu, belli sayıda çalışanın yer aldığı ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğine dair çalışmalarda bulunması için oluşturulan kuruldur.

Bu kurulda işveren ya da işveren vekili, iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi, insan kaynakları sorumlusu, çalışan temsilcisinin birden çok olması durumunda baş temsilcisi, (varsa) sivil savunma uzmanı, (varsa) formen, ustabaşı ya da usta bulunur.

Bir İş Yerinde İSG Kurulu Kurulması İçin Gerekli Çalışan Sayısı

İSG Kurulu kurulabilmesi için iş yerinde en az elli (50) çalışanın bulunması gerekir. Bu sayı, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin organize bir yapıya kavuşması için belirlenmiştir. Ayrıca daha önce de vurguladığımız üzere iş yerinin altı aydan uzun süren sürekli işleri yapıyor olması da başka bir şarttır. 

İSG Sertifikası: Kimler Almalı ve Önemi Nedir?

İSG sertifikası, iş sağlığı ve güvenliği alanında uzmanlaşmak isteyen bireyler için resmi bir yeterlilik belgesidir. Bu sertifikayı almak isteyenler öncelikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından İSG uzmanlık eğitimi almalıdır. Eğitim süreci teorik bilgilerin yanı sıra pratik uygulamaları da kapsar ve belirli bir süreyi tamamlamayı gerektirir. Eğitimin ardından yapılan merkezi sınavda başarı gösteren adaylar, İSG uzmanı olarak çalışmaya hak kazanır. 

İSG sertifikasına sahip olmak yalnızca bireysel kariyer gelişimi için değil, aynı zamanda iş dünyası için de büyük önem taşır. Sertifikalı uzmanlar, iş yerlerinde güvenlik kültürünün oluşturulmasında ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında kritik bir rol üstlenir. 

İSG Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

İSG uzmanı olmak için hangi şartlar gereklidir?

Kurum bünyesinde veya kuruma bağlı kuruluşlarda çalışma sistemini denetleyen müfettişler, mühendislik ve mimarlık fakültelerinden mezun olanlar, iş sağlığı ve güvenliği bölümlerinde ön lisans ya da lisans eğitimi alanlar, teknik öğretmenler gibi kişiler iş güvenliği uzmanı olarak atanabilir. Ancak İSG uzmanı olmak için bu mezuniyet koşulları tek başına yeterli değildir. Öncelikle İSG eğitimi alarak yapılacak sınavda başarılı olmak gerekir.

İSG risk değerlendirmesi nasıl yapılır?

Risk değerlendirmesi; iş yerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilmesi ve bu risklere yönelik önleyici tedbirlerin planlanması aşamalarından oluşur.

İş yerlerinde en sık karşılaşılan iş kazaları nelerdir?

İş yerlerinde en çok kayma, düşme, çarpma, yük kaldırma sırasında oluşan kas-iskelet sistemi yaralanmaları ve makine kazaları görülür.

Çalışanların İSG konusundaki hak ve sorumlulukları nelerdir?

Çalışanlar güvenli bir ortamda çalışma hakkına sahip olup iş güvenliği kurallarına uymak ve riskli durumları yetkililere bildirmekle yükümlüdürler.

Küçük işletmeler için İSG nasıl uygulanır?

Küçük işletmeler; risk değerlendirmesi yaparak, temel eğitimler vererek ve kişisel koruyucu ekipman kullanımı sağlayarak İSG kurallarına uyum sağlayabilir. Ancak yasalar uyarınca mutlaka İSG uzmanı da bulundurmak zorundadırlar.