Ölüm & Vefat İzni: Çalışanların Yasal Hakları Nelerdir?

Tıpkı doğum gibi, hayatın kaçınılmaz gerçeklerinden biri olan ölüm; çalışan bireylerin sosyal yaşamlarını ve psikolojilerini doğrudan etkileyen olayların başında gelir. Bu zor zamanlarda, çalışanların yasal haklarının farkında olması hem işveren hem de çalışan açısından büyük önem taşır. Ölüm ya da vefat gibi hassas durumlarda verilecek izinlerin süresi, kapsamı ve niteliği ise belirli kanun ve yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Biz de hazırladığımız bu rehber ile hem özel sektör hem de kamu çalışanlarını ilgilendiren ölüm ve vefat izinleriyle ilgili tüm detaylara, ilgili kanunlara ve uygulamalara değineceğiz.

Ölüm iznine geçmeden önce, hayatın bir diğer gerçekliğine dayanan diğer izni de inceleyebilirsiniz: Doğum izni nedir?

Vefat İzni Nedir ve Hangi Kanunlara Dayanır?

En az “Hastalık izni nedir?” sorusu kadar çok merak edilen vefat izni, çalışan bir bireyin birinci veya belirli dereceden akrabalarının ölümü durumunda işine ara vererek yas sürecini yaşamasına olanak tanıyan yasal bir izindir. Bu izin, iş hukuku taziye izni olarak da anılır ve çalışanın hem duygusal toparlanmasına hem de defin işlemlerine katılmasına olanak sağlar. Özellikle Türkiye'deki izin yönetmelikleri bu konuda net düzenlemeler getirmiştir. En basit örnekle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve İş Kanunu çerçevesinde bu hak güvence altına alınmıştır.

Herkesin bildiği üzere devlet memurlarının izinleri 657 sayılı kanun izinleri kapsamında belirlenirken, özel sektör çalışanlarının hakları İş Kanunu ve SGK uygulamaları çerçevesinde ele alınır. Her iki sistemde de aile bireyinin vefatı üzerine alınabilecek bu izin, farklı sürelerde ve koşullarda uygulanmaktadır. Özellikle çalışan yasal hakları kapsamında değerlendirilen bu izin türü, işçi vefat hakları söz konusu olduğunda en çok bilinenlerin başında gelir. Vefat izni, hem işverenin sorumluluklarını hem de çalışanın sosyal haklarını kapsayan önemli bir konudur.

Ölüm İzni Kaç Gün Sürer? Sektörlere Göre Farklar

Ölüm izni süresi, kişinin çalıştığı sektöre ve statüsüne göre farklılık göstermektedir. Bu konuda en temel fark, kamu çalışanları ile özel sektör çalışanları arasındadır. SGK ölüm izinleri kapsamında düzenlenen süreler, genellikle birinci derece akraba vefatı esas alınarak belirlenir. Ancak şirket içi prosedürler ve toplu iş sözleşmeleri bu sürelere ilaveler yapabilir. 

Bu sürelere dair detaylara geçmeden önce, dilerseniz çalışma hayatında sıkça sorulan bir başka izin türüne de göz atabilirsiniz: Refakat izni nedir?

Özel Sektör Çalışanları İçin Ölüm İzni Süresi Ne Kadardır?

Özel sektör çalışanları için ölüm izni, 4857 sayılı İş Kanunu’nda Ek Madde 2 kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre, işçinin eşi veya birinci derece yakınlarının ölümü hâlinde çalışana üç gün ücretli izin verilir. Dolayısıyla bu süre, “Özel sektörde ölüm izni kaç gün?” sorusuna da doğrudan cevap niteliğindedir. Personel ölüm izni bu durumda işveren tarafından kesintisiz olarak sağlanmalı ve maaşta herhangi bir düşüş yapılmamalıdır.

İşverenin insiyatifine bağlı olarak bazı durumlarda bu izin süresi artırılabilir. Özel sektör ölüm izni konusunda çalışanların insan kaynaklarıyla açık bir iletişim kurması önemlidir. Çünkü şirket içi insan kaynakları politikaları veya toplu iş sözleşmeleri, işçiye daha fazla gün sunabilir. Ancak bu artırılmış izin kanuni zorunluluklardan değil, tamamen şirket politikasından kaynaklıdır. 

Memurların Vefat İzni Kaç Gündür?

Kamu çalışanları için ölüm izni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesiyle açıkça belirtilmiştir. Memurun eşi, çocuğu, annesi, babası, kardeşi gibi birinci derece yakınlarının ölümü durumunda toplam yedi gün ücretli izin verilir. Bu izin, “memur ölüm izni” ya da “657 ölüm izni” olarak da bilinir. Ayrıca bu izin süresinde memurun maaşında herhangi bir kesinti yapılmaz.

“657 ölüm izni kimleri kapsar?” sorusu ise sıkça merak edilir. Eş ve çocuklar başta olmak üzere anne, baba ve kardeşler bu kapsama girer. Kayınvalide veya kayınpeder durumu bu kanun kapsamında yer almasa da bazı kurumlar kendi inisiyatifleriyle izin verebilmektedir. Memur izin hakları da tıpkı özel sektör gibi, özellikle bu noktada kamu yönetiminin takdirine açık olabilir.

Ölüm İzni Kimleri Kapsar? Akrabalık Dereceleri Nasıl Belirlenir?

Ölüm izniyle ilgili en çok kafa karıştıran konulardan biri de kimin ölümü hâlinde izin hakkı doğduğudur. Bu noktada “Vefat izni kimleri kapsar?” sorusu gündeme gelir. Genel kural, birinci derece yakınların vefatı hâlinde izin verilmesidir. Ancak bazı kurumlar ikinci derece akrabalar için de belirli durumlarda izin hakkı tanıyabilir.

Birinci Derece Akrabalar Kimlerdir ve İzin Hakkı Nasıl İşler?

Birinci derece akrabalar; eş, anne, baba, çocuk ve kardeşleri kapsar. Bu kişilerin vefatı hâlinde çalışan, sektöre göre değişen gün sayısınca izin alabilir. Sadece bu gruba dahil olanların vefatı hâlinde yasal bir hak doğar.

İşverenin bu durumda izin vermemesi iş hukuku açısından sorun teşkil edebilir. İşçi vefat hakları söz konusu olduğunda bu izin temel bir sosyal hak olarak değerlendirilir. Özellikle SGK ölüm izinleri uygulamalarında da bu hak net olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle çalışanın talebine rağmen izin verilmemesi hâlinde çalışan hukuki yollara başvurulabilir.

İkinci Derece Akraba Ölüm İzni Var mı? Kapsam ve İstisnalar

İkinci derece akrabalar büyükanne, büyükbaba, torun, kayınvalide, kayınpeder gibi kişileri içerir. Bu kişilerin vefatında çalışanların izin talebi yasal bir zorunluluk olmasa da bazı işverenler tarafından karşılanabilir. Bu izin genellikle “2. derece akraba ölüm izni” olarak bilinir. Ancak kanunda açık bir şekilde yer almadığı için işveren takdirine bırakılmıştır.

Bazı toplu iş sözleşmeleri ya da kurumsal insan kaynakları prosedürleri bu konuda ek haklar tanıyabilir. Örneğin bir kamu kurumunda çalışan memura kayınpederinin vefatında üç günlük izin verildiği durumlar görülebilir. Dolayısıyla “Kayınvalide veya kayınpederin vefatında izin hakkı var mı?” sorusunun yanıtı bu nedenle net değildir ve kurumun yaklaşımına göre değişebilir. Bu tür durumlarda yazılı izin politikalarına başvurmak en sağlıklı yoldur.

Ölüm İzni Ücretli mi?

Ölüm izni hem özel sektör hem de kamu sektörü için ücretli izin kapsamına girer. Bu, çalışanın maaşında herhangi bir kesinti yapılmaksızın izinli sayılması anlamına gelir. “Aile bireyi vefat izni” olarak da tanımlanan bu izin boyunca işçi ya da memurun maaşı tam olarak ödenir. İşçi vefat hakları içerisinde bu durum özellikle vurgulanmıştır.

Ancak bu izin süresi aşıldığında, yani işverenin verdiği yasal süreden fazla süreyle işe dönülmediğinde durum değişebilir. Bu durumda ya ücretsiz izin kullandırılır ya da devamsızlık olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle izin süresinin ve dönüş tarihinin net şekilde belirlenmesi gerekir. 

Hayatın en kırılgan anlarında, bir yakınımızın kaybıyla yüzleştiğimizde, iş yükünden uzaklaşmak ve yas sürecini yaşamak hepimizin hakkıdır. Ölüm ve vefat izni, sadece duygusal bir ihtiyaç değil, aynı zamanda sosyal bir güvencedir. Bu hakkınızın detaylarını bilmek, işverenle yaşayabileceğiniz olası anlaşmazlıkların da önüne geçecektir.

Ölüm İzni Hakkında Sıkça Sorulan Diğer Sorular

Vefat izni ne kadar sürer?

Vefat izni süresi, özel sektörde üç gün, kamuda yedi gün olarak belirlenmiştir. Ancak bazı kurumlar bu süreyi artırabilir. 

Ölüm izni kimleri kapsar?

Genel olarak birinci derece akrabalar bu kapsamda değerlendirilir. Bunlar; eş, çocuk, anne, baba ve kardeştir. Bazı işverenler ikinci derece akrabalar için de insani nedenlerle izin verebilir. Bu nedenle “Ölüm izni kimleri kapsar?” sorusuna kesin bir yanıt vermek için kurumun izin yönetmeliklerine de bakılmalıdır.

Özel sektörde vefat izni kaç gündür?

Özel sektörde çalışanlar için ölüm izni süresi üç gündür. Bu süre 4857 sayılı İş Kanunu’na dayanır. Ancak toplu iş sözleşmeleri veya işveren politikalarıyla artırılabilir. 

Memur için ölüm izni kaç gün?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre memurların ölüm izni yedi gündür. Bu süre içinde maaşta herhangi bir kesinti yapılmaz. Ayrıca kurum amirinin onayıyla ek süre verilmesi de mümkündür. “657 ölüm izni” olarak adlandırılan bu izin kamu çalışanları için temel bir haktır.

Kayınvalide veya kayınpederin vefatında izin hakkı var mı?

Bu kişilerin vefatı ikinci derece akraba kapsamına girer. Kanunen zorunlu olmasa da bazı işyerleri bu duruma özel izin tanıyabilir. Özel sektör çalışanları için tamamen işveren takdirindeyken, kamu sektöründe bazı kurumlar inisiyatif kullanabilir. Bu konuda yazılı izin prosedürlerinin gözden geçirilmesini öneririz.