Akort Ücret Sistemi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

İş hayatında çalışanların beden ve zihin emeğine karşılık bir ücret ödenir. Bu ücrete ise maaş denir. Genel alışık olduğumuz maaş ödemeleri, aylık olarak yapılan ödemeler olsa da aslında farklı ücret sistemleri de mevcut. Bu ücret sistemlerinden biri de akort ücret. Peki, akort ücret nedir?

Bu sorunun cevabını verebilmek için öncelikle ücret sistemlerini, sonrasında “Akort ücret ne demek?” incelemekte fayda var. O halde gelin, tüm detayları ile ücret sistemlerini, akort ücreti ve bir çalışanın performansını artırmak için tercih edilebilecek ücretlendirmeleri incelemeye başlayalım.

Ücret Sistemleri Nelerdir?

İş Kanunu’nun 32. maddesinde ücret, “bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar” olarak tanımlanır. Ancak bu ödenen tutar, farklı unsurlara göre değerlendirilerek ödeme yapılabilir. Bu değerlendirme unsurları ise farklı ücret sistemlerini ortaya çıkarır.

Ücret sistemlerini oluşturan değerlendirme unsurlarını ise üç kategoriye ayırmak mümkün. Bu kategorileri ise şu şekilde sıralayabiliriz:

• Zamana göre ücretlendirme: Çalışana yapılacak ödemenin belirli bir zaman aralığına göre hesaplanması, zamana göre ücret olarak adlandırılır. Gün, hafta veya aylık olarak belirli zaman aralığı için çalışanın ücreti belirlenir. Yani pek çok işverenin tercih ettiği aylık maaş ödemeleri, zamana göre ücret kapsamına girer. Bu tip ücretlendirmede ise zaman aralığına göre verilecek ücret sabittir. İşin kalitesi veya verimliliği, verilen ücreti etkilemez.
• Yüzdeye göre ücretlendirme: Otel, restoran, eğlence yerleri gibi yerlerde çalışanın verdiği hizmete yönelik işveren tarafından müşterilerin hesabına yüzde eklenerek alınan ücrettir. Müşterilerden yüzde usulü ile alınan bu ücretler, işveren tarafından belgelenir ve eksiksiz bir şekilde çalışanlara dağıtılır. Ancak bu ücretlendirmenin bahşiş ile karıştırılmaması gerekli. Çünkü bahşiş, müşterinin kendi isteği doğrultusunda memnuniyetten kaynaklı olarak çalışana yaptığı ekstra ödemedir. Fakat yüzdeye göre ücretlendirmede her müşteriden belirli oranda ücret kesilir ve ücretin çalışanlara dağıtımı işverene aittir.
• Verime göre ücretlendirme: Üretilen mal veya hizmetin miktarına, yapılan işin sonucuna göre hesaplanan bir ücret sistemidir. Burada esas olan; işte harcanan zamanın yanı sıra çalışanın, çalışma süresince bitirdiği iştir. Çalışan bitirdiği işe göre ödeme alacağı için de bu sistemde esas olan, çalışanın verimliliğidir. Akort ücret sistemi de verime göre bir ücretlendirme sistemidir.

Akort Ücret Sistemi

Akort ücret, diğer adıyla parça başına ücret, yapılan işin sonucuna göre belirlenen bir ücretlendirmedir. Bu sistemde çalışanın alacağı toplam ücret, belirlenen birime göre parça sayısı baz alınarak çıkarıldığı için teşvik edici bir sistem olarak kullanılır. Kısacası akort ücret sistemi ile bir çalışana toplam ücret belirlemek yerine parça başına birim ücret belirlenerek çalışanın verimine göre ödeme yapılır.

Akort Ücret Nasıl Hesaplanır?

Akort ücret hesaplaması için parça sayısı, büyüklüğü, uzunluğu veya ağırlığı gibi bir birim belirlenir. Bu birime göre çalışanın tamamladığı parça sayısına göre hak ettiği toplam ücret hesaplanır.

Örneğin tekstil firmasında çalışan ve paketlediği her ürün için ücret alan bir işçiyi ele alalım. Her paketlenen ürün için belirlenen ücret ise 50 TL olsun. Buna göre işçi, günde 100 ürün paketlediği takdirde günlük kazancı 5.000 TL olur.

Akort ücret hesaplamasında dikkat edilmesi gereken ise birim ücretin belirlenmesi ve işçiye bildirilmesidir. Eğer işçi, çalışmaya başlamadan önce bildirim yapılmazsa işveren, aynı veya benzer bir iş için belirlenmiş birim ücret üzerinden toplam ücreti hesaplayarak çalışana ödeme yapmalıdır.

Tabii ki bazı işlerde parça başına hesaplama yapmak zor ya da iş sadece belirli bir dönemde yapılacak olabilir. Böyle bir durumda ise akort ücretinin bir türü diyebileceğimiz götürü ücreti devreye girer. Götürü ücretinde parça başı hesap yapılmadan, işin sonucuna göre ücret kararlaştırılır ve ödeme yapılır.

Akort Ücret Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları

Akort ücret sisteminin işçi ve işveren açısından hem avantajları hem de dezavantajları bulunur. Tüm yönleriyle akort ücret sistemini değerlendirmek için de bu sistemin avantaj ve dezavantajlarını incelemekte fayda var.

Akort ücret sisteminin avantajlarını şu şekilde sıralamak mümkün:

• Akort ücret, verime göre ücretlendirme olduğu için çalışanın performansı ile bağlantılıdır. Bu sistem sayesinde iyi performans gösteren bir çalışanın daha fazla gelir elde etme şansı olur.
• Verimli çalışma, tabii ki işvereni de olumlu yönde etkiler. Ayrıca birim başına ücret belirlendiği için yapılan işin maliyeti önceden hesaplanabilir. Böylece işverenin maliyet hesabı yapması kolaylaşır.

Akort ücret sisteminin dezavantajları ise şunlardır:

• Çalışan performansına dayalı bir ücretlendirme yapıldığından işçinin fazla çalışmasına sebep olabilir. Bu da çalışanı hem fiziksel hem de psikolojik açıdan yorar. Ayrıca yoğun derecede çalışma sonucu, iş kazaları ve meslek hastalıkları artabilir.
• Çalışma sırasında elektrik kesilmesi veya makinelerin bozulması gibi işçiden kaynaklı olmayan sorunlar ortaya çıkabilir. Ancak işçiden kaynaklı olmayan bu sorunlar, işçinin performansını ve doğal olarak alacağı ücreti olumsuz yönde etkiler.
• İşveren tarafından yeterli iş verilmediği takdirde çalışanın performansı iyi de olsa az ücret alma riski bulunur.

Görüldüğü gibi akort ücret sisteminin avantajları olduğu kadar dezavantajları da bulunur. Her ne kadar iyi performansa karşılık yüksek ücret alabilme imkanı da olsa bu ücret için işçinin yoğun bir şekilde çalışması gerekir. Ayrıca bu çalışma sırasında çalışanın bir garantisi olmayacağı için de işçi açısından riskli bir sistemdir. Bu nedenle de günümüzde işverenler tarafından genellikle zamana göre ücretlendirme esas alınarak sabit bir ücret ödemesi tercih edilir. Bu ücretlendirmede de işçinin performansı, sabit ücret dışında dönemsel olarak ek ücretler ve sosyal yardımlarla desteklenebilir.

Çalışanlara Verilebilecek Ek Ücretler Nelerdir?

Bir işveren olarak aylık olarak belirli bir sabit ücret verebilirsiniz. Bu çalışanın alabileceği temel ücrettir. Ancak çalışanların motivasyonunu artırmak ve performansını ödüllendirmek için dönemsel olarak ek ücretler de verilebilir. “Peki, bu ek ücretler nelerdir?” diye merak ediyorsanız hemen sıralayalım:

• İkramiye: Çalışanın motivasyonunu artırmak ve ödüllendirmek için verilen ücretlerden biri ikramiyedir. İkramiye, yılda bir kere veya yılın belli zamanlarında yılda 4 kereyi geçmeyecek şekilde verilebilir. Bu ücret ekinin detayları ise iş sözleşmesinde belirlenebileceği gibi işverenin isteğine bağlı olarak da yapılabilir.
• Prim: Prim de ikramiye gibi çalışana verilebilecek bir ödül ücretidir. Ancak prim ödemesinde, çalışanın aylık gelirini artırmak dışında işin niceliğini ve niteliğini de artırmak hedeflenir. Bunun için çalışanların performansını yükseltmek açısından prim ödemelerinde devamlılık esas alınır.
• Komisyon: Komisyon ücretinde çalışanın şirkete sağladığı yararlar bazında bir değerlendirme yapılır. Çalışanın sağladığı yararlara göre belirli bir yüzde üzerinden çalışana temel ücrete ek olarak komisyon ücreti ödenir. Bu yüzde ise taraflar arasında yapılan iş sözleşmesi ile belirlenir.
• Kârdan pay alma: Son ek ücret ise kârdan pay almadır. Adından da anlaşılacağı gibi çalışana hizmet karşılığında şirket kârından belirli bir pay verilebilir.

Bu ek ücretler dışında işverenler, çalışanlara sosyal yardımlarda da bulunabilir. İşverenin çalışandan belirli bir hizmet veya yüksek performans beklemeden, tamamen çalışanların ihtiyaçlarını karşılaması için yaptığı ödemeler, sosyal yardıma girer. Buna göre yemek ücreti, yol ücreti, özel günlerde verilen hediyeler, işverenin çalışanlar için yaptığı sosyal yardımlardır.

Tüm bu yardımlar, işveren açısından zorunluluk teşkil etmese de çalışan performansını ve bağlılığını artırmak için oldukça önemli. Ayrıca sosyal yardım ödemeleri, gider olarak gösterebileceği için şirket açısından da vergi avantajı sağlayan bir yapıya sahip. Peki, hem çalışan hem de işveren açısından yararlı bu ödemeleri daha avantajlı hale getirmek ister misiniz? Cevabınız “Evet” ise  Edenred’in avantajlarla dolu dünyası sizi bekliyor.

Yemek ödemeleri için Türkiye’nin en çok kullanılan yemek kartı Ticket Restaurant’ı tercih ederek çalışanların yemek ücretlerini özgürce kullanmasına yardımcı olurken %100’e varan vergi muafiyeti de sağlayabilirsiniz. Şirket araçları için akaryakıt alımlarında kullanabileceğiniz Ticket Car ile de size özel ödeme koşullarından ve indirim fırsatlarından yararlanabilirsiniz. Teşvik ve ödüllendirmeler için de Ticket Compliments hediye kartı ile çalışanlarınızın özgürce seçim yapmasına olanak tanıyabilir, ödüllendirme sisteminde operasyonel yükünüzü azaltabilirsiniz.